Bilmeceler Ve Çocuğun Gelişimine Katkısı

[Burcu Hoca]

Bilmece
Bilmece; bir nesne, canlı veya olayın adını söylemeden, niteliklerini üstü kapalı olarak
söyleyerek ne olduğunu dinleyenin bulması istenen ürünlerdir. Bilmeceler soyut ve somut
kavramları içerebilir. Anaokulu çağındaki çocuğa somut kavramları içeren bilmeceler
sormaya özen gösterilmelidir. Böylece çocuğun bilmeceyi daha kolay algılayıp zihninde
canlandırıp cevaplaması sağlanır. Sadece küçükler için değil büyükler için de eğlence
kaynağıdır. Bilmeceler bir objenin niteliklerini söyleyerek sonucun veya ait olduğu bütünün
10
bulunmasını amaçlar. Bilmecenin cevabı bulunamadığında ipuçları verilerek cevabı
çocukların bulması sağlanır. Bulamadıkları durumda cevabı öğretmen verir. Bilmeceler
çocukları bir konu üzerinde düşünmeye sevk eder ve çeşitli varlıkların özelliklerini de
tanımalarını sağlar. Çocuklar 3 yaşından itibaren bilmecelere ilgi duyarlar.
Bilmecelerin ölçülü ve kafiyeli oluşu, çocuklara müzik ve şiir sevgisini aşılar, ritim
duygusunu geliştirir. Çocukların da bilmece üretmesi teşvik edilmelidir. Çocuklar hem
bilmece oluşturmaktan hem de bilmece sormaktan çok hoşlanırlar. Çocuklar bilmecelerin
cevaplarını bulunca kendilerine güvenleri artar.
Örnekler;Sağken yerinden ayrılmaz, öldükten sonra gezer.(YAPRAK)
 Bizim ayaklarımız var onun kökleri; kökleriyle durur ayakta
 Bizim kollarımız var, onun dalları.
 Dallarıyla okşar kucaklar. (AĞAÇ)
 Rengi yoktur sesi var, buluttan anası var.(YAĞMUR)
 Kuş gibi hafif, taş gibi ağır, hem aşağı iner, hem yukarı çıkar.(UÇAK)
 Dumanı tüter, isterse gider.
 Balık değildir, denizde yüzer.(GEMİ)
 Ayakları su içer üstünden gelen geçer. (KÖPRÜ)
 Dizi, dizi odalar birbirini kovalar. (TREN)
Okul Öncesi Eğitimde Bilmecelerin Yararları
Okulöncesi eğitimde bilmecelerin kullanılması, çocukların özellikle zihin ve dil
gelişimi başta olmak üzere sosyal ve duygusal gelişimlerini de geliştirmeyi hedeflemektedir.
Bilmecelerde verilen ipuçlarından yararlanarak bütüne gidilmesi, parça bütün ilişkisinin
kurulmasını sağlamaktadır. Bilmeceler çocuğun esnek düşünme yeteneğini ve olaylar
arasında neden sonuç bağlantıları kurabilme becerilerini geliştirir. Birbirlerinin bilmece ile
ilgili söylediklerini dinlemeleri, bunları birlikte değerlendirmeleri dil, sosyal ve duygusal
becerileri geliştirir. Hikâye anlatmaya geçişi eğlenceli bir şekilde yapabiliriz. Bilmece
sorduğumuz çocukların ipucu elde edebilmeleri dil yeteneklerini, problem çözme becerilerini
artırmak için yenilir mi giyilir mi, canlı mı cansız mı vb. sorular sormasına yardımcı olarak
ipuçlarından yola çıkarak cevabı araştırmasını sağlamalıyız.
Bilmecelerin Çocuğun Gelişimine Etkisi
 Çocuğu düşünmeye ve keşfetmeye yöneltir.
 Çocukları eğlendirir, hoşça vakit geçirtir.
 Yeni kelimeler öğrettiği için dil gelişiminde etkilidir.
 Varlıkların özelliklerini tanıtır.
 Biçim özellikleri yönünden bilmeceler kafiyeli ve ölçülü oluşlarıyla ilk şiir
zevkini verir.
 Cevabı bulma kendilerine olan güvenlerini arttırır, başarmanın tadına varır.
1.2.2.5. Okul Öncesi Çocuğuna Uygun Bilmecelerin Özellikleri
 Bilmeceler çocukların yaşlarına ve gelişim seviyelerine uygun olmalıdır.
 Hatırlanması, akılda tutulmasını gerçekleştireceğinden çok uygun olmalıdır.
 İçinde yabancı kelime bulunmamalı, çocuğun günlük yaşamda kullandığı
kelimeler olmalıdır.
 Sorulan nesne çocuğun tanıdığı nesnelerden olmalıdır.
 Kulağa hoş gelmesi ve ilgi çekici olması açısından kafiyeli olmalıdır.
 Bilmecelerin cevapları çocuğun günlük yaşantısından tanıdığı objelerle ilgili
olmalıdır.
 Bilmecenin cevabı tek olmalı, gerektiğinde verilen ipuçları somut özellikler
taşımalıdır.
 Bilmece çocuğu çok zorlamamalı, anlamını bilmediği kelimelerden
oluşmamalıdır.
 Bilmeceler çocuklara sorulduktan sonra belli bir düşünme süreci verilmelidir.
 Bilmecelerin cevapları alındıktan sonra cevabın doğruluğu ve yanlışlığı,
bilmecenin sözleriyle bağlantı kurularak değerlendirilmelidir.
 İpuçları bilmecenin cevabını hemen düşündürmelidir.
 İpucu olarak bilmece kartları kullanılabilir. Bilmece kartlarında bilmecenin
cevabı ile ilgili resimler bulunur ve çocuklara bunlar gösterilerek doğru cevap
bulunması sağlanır.
alıntı